De Wereldmoeder

Illustratie
Roerich: De moeder van de wereld
Details
Datum en uur: 
zondag, 2 februari, 2014 - 11:00 tot 13:00
Spreker: 
Sabine Van Osta
Bijdrage: 
Vrije bijdrage

De Wereldmoeder als term is nog niet zo heel oud: de realiteit die achter de naam schuil gaat, is echter al zo oud als de Manifestatie zelf en grijpt terug op dat andere begrip dat wij terugvinden in de eerste stanza’s waar mevr. Blavatsky De Geheime Leer mee laat beginnen, de Eeuwige Moeder:

De eeuwige moeder (Ruimte), gewikkeld in haar altijd onzichtbare gewaden, had opnieuw zeven eeuwigheden lang gesluimerd. (I, 1)

Alleen de ene vorm van bestaan strekte zich grenzeloos, eindeloos, oorzaakloos uit in een droomloze slaap; en het leven klopte onbewust in de universele ruimte door heel die alomtegenwoordigheid, die door het geopende oog van de dangma [gelouterde ziel] wordt waargenomen. (I, 8)

De zeven zonen waren nog niet geboren uit het weefsel van Licht. Duisternis alleen was vader-moeder, svabhavat; en svabhavat was in duisternis. Deze twee zijn de kiem, en de kiem is één. Het heelal was nog verborgen in de goddelijke gedachte en de goddelijke schoot... (II, 5 en 6).

Het thema van de Eeuwige Moeder gaan we hier niet meteen uitdiepen, hoewel we bij het lezen van hetgeen volgt niet mogen vergeten dat de Wereldmoeder evenzeer een voortbrengsel is van de Eeuwige Moeder zoals bedoeld door mevr. Blavatsky, net zoals al datgene wat we mogen verstaan onder de Manifestatie. Sprekend over de Eeuwige Moeder vinden we bij mevrouw Blavatsky de term svabhavat terug, de geest-essentie. Bij haar Brahmaanse collega Subba Row stuiten we op de term mulaprakriti, de oersubstantie die ontstaat wanneer het Ene, Parabrahman, de allereerste impuls uitstraalt tot een nieuwe periode van manifestatie of een manvantara. Deze oersubstantie gewoon materie noemen zou een te sterke vereenvoudiging zijn. Mulaprakriti impliceert een heleboel meer dan wat voor de meesten van ons grofstoffelijke materie is; mulaprakriti impliceert ook alle ontelbare en voor ons onvoorstelbare mogelijkheden tot manifestatie van bewustzijn en het is dankzij deze ontelbare mogelijkheden dat alle gradaties van bewustzijn levensvormen ter beschikking krijgen om zich in uit te drukken. Zij is in één woord de Universele Moeder .

Tot die slotsom kwam ook Alice Bailey min of meer, zo lezen we in haar werk Esoterische Genezing, een verhandeling over de zeven stralen, waarin ze het begrip Wereldmoeder echter oprekt tot in de richting van de Eeuwige Moeder . Voor Bailey is de Wereldmoeder, het "vrouwelijk aspect in manifestatie, in vele religies gesymboliseerd in de maagdelijke moeder , in de christelijke traditie de Maagd Maria. Het is die substantie die de Godheid toelaat zich te manifesteren". Verder omschrijft ze de Wereldmoeder in termen van de Natuur als moeder van alle vormen, of nog, de Maan als symbool van de vormelijke natuur. Voor het idee van de Wereldmoeder als individu van vrouwelijke vorm, bijvoorbeeld als een vrouwelijke avatar, is Bailey echter wat minder gewonnen.

In tegenstelling tot de mening van Alice Bailey, en specifiek gericht op het leven hier op Aarde, duikt het begrip "de Wereldmoeder" als vrouwelijke entiteit van een hoge orde op in verschillende culturen en tijdperken, in verschillende gedaanten of met verschillende benamingen: de Egyptische vrouwelijke godheden zoals Isis en Hathor; Demeter, Sophia, Shekinah, de Maagd Maria, Quan Yin; het pre-Islamitische trio al-Lat, al-Uzza (die vaak in verband wordt gebracht met Aphrodite) en Manat (die in verband wordt gebracht met de Griekse godin Nemesis). We weten dat zowel de Griekse als de Romeinse oudheid elk hun schare aan vrouwelijke godheden kenden, met elk hun eigen tempels en culten. Het idee van het vrouwelijke aspect van een godheid is ook terug te vinden in de dubbele trimurti binnen de Hindoe traditie waarin God in zijn drie mannelijke aspecten, Brahma, Vishnu en Shiva gecomplementeerd wordt door drie vrouwelijke aspecten, respectievelijk Sarasvati, Lakshmi en Parvati. Rond deze laatste drie vinden we door heel India ook specifieke cultussen en ritualen (puja’s) terug. Dit lijstje is overigens verre van volledig maar geeft een idee welk belang het vrouwelijke aspect in alle tijden en culturen toebedeeld kreeg. Toegegeven, bepaalde vrouwelijke godheden worden vaak met een beperkte realiteit of werkzaamheid in verbinding gebracht – zeer vaak maar niet altijd vruchtbaarheid – die als zeer essentieel voor het leven worden beschouwd. In alle gevallen duiden de ritualen en cultussen allerhande op methoden van de mens om in contact te treden met de goddelijke aspecten van de manifestatie of het leven die als "vrouwelijk" ervaren werden. De begrippen verering en smeekbede zijn nooit ver weg …

De Wereldmoeder, als universeel begrip maar toch ook toegespitst op onze Aarde, werd met nieuwe kracht onder de aandacht gebracht in theosofische middens door Annie Besant en Charles Leadbeater in de jaren twintig van vorige eeuw, meer bepaald in 1928 tijdens een preek voor de Vrij Katholieke Kerk. Daarin werd voorgesteld dat het vrouwelijke aspect in de toekomst een steeds grotere rol zou gaan spelen in het innerlijke bestuur van de wereld, ook wel de Hiërarchie genoemd. Daarbij riep Annie Besant 24 maart uit tot Dag van de Wereldmoeder, een datum waarrond christelijk-traditioneel gezien Maria Boodschap gevierd wordt.

De Wereldmoeder werd dus voorgesteld als de aardse vertegenwoordigster van het vrouwelijke aspect van de Hiërarchie. Latere theosofische sprekers en auteurs hebben dit dan verder uitgewerkt, vaak op basis van helderziende waarnemingen waarbij in het bijzonder nadruk werd gelegd op de werkzaamheid van de Wereldmoeder.

In zijn befaamde voordrachten op het Internationaal Theosofisch Centrum, verduidelijkte Prof. van der Stok reeds het beeld van de Wereldmoeder als hoofd van een Vrouwelijke Hiërarchie die volledig parallel werkt aan de gekende Hiërarchie van adepten en meesters, dat wil zeggen met een gigantische schare aan onzichtbare helpers te harer beschikking die in het bijzonder actief zijn binnen haar domein.

Het domein par excellence van de Wereldmoeder is wel zwangerschap en geboorte. Hiervan getuigde Geoffrey Hodson, net zoals Prof. Van der Stok, een begaafd en getraind helderziende die veel waarnemingen heeft kunnen doen rond deze thema’s. In zijn boekje The Miracle of Birth beschrijft Geoffrey Hodson het werk van de bouwers-engelen actief op alle drie de fijnstoffelijke gebieden (mentaal, emotioneel en etherisch) en de begeleiding die zij bieden aan de groeiende menselijke levensvorm tot enkele uren voor de geboorte. Voor de geboorte zelf, zo stelde Geoffrey Hodson vast, worden moeder en kind als het ware begeleid door Onze Lieve Vrouwe zelf op zowel mentaal als emotioneel gebied waardoor de fysieke pijn die met het hele proces gepaard gaat, niet volledig tot in het mentaal en emotioneel lichaam van de aanstaande moeder kan doordringen.

Wij kunnen dit boekje zeker aanraden ter verdere overpeinzing omtrent de vele wijzen waarop mensen worden bijgestaan door werkers op de fijnstoffelijke gebieden. Als de Tijdloze Wijsheid dan stelt dat ieder mens op aarde de resultante is van een heleboel bijzondere zorg, aandacht en liefde, ook al lijkt de ouderlijke situatie niet meteen wat wij bijvoorbeeld in het Westen daaronder verstaan, dan is het misschien na het lezen van dit werkje wat gemakkelijker om er zich toch een beeld van te vormen.

De idee of de realiteit van de Wereldmoeder is verder artistiek en symbolisch op prachtige wijze uitgewerkt door bijvoorbeeld Nicolas en Helena Roerich. Vooral bekend is het mooie schilderij van de Wereldmoeder door Nicolas Roerich.

Zoals iedere afbeelding, is ook deze afbeelding van de ereldmoeder beladen met een prachtige en ook een krachtige symboliek. Overlopen we even de meest opvallende elementen in dit geheel.

De Wereldmoeder heeft zich gehuld in een mantel met daarop zowel planten- als dierenmotieven : dat is ook daadwerkelijk haar mantel, nl. de myriaden aan levensvormen die zij mogelijk maakt, aanlevert om al dat leven, dat gegrond is in het Ene Leven toe te laten zich uit te drukken. De Moeder vertegenwoordigt die ene pool van de Oerdualiteit, prakriti - materie, die niets is zonder de andere pool, purusha - bewustzijn. Beide, materie en bewustzijn, zijn noodzakelijk wil Manifestatie tot aanschijn komen. Deze symboliek zit vervat in de mantel der levensvormen die de Wereldmoeder hier draagt, in het bijzonder gericht op haar zorg die ze alle levensvormen ter beschikking stelt.

Mother of the World Nicolas Roerich http://www.agniart.ru

Dan zien we vervolgens de lichtende sluier om haar hoofd die eveneens haar ogen bedekt. Deze versluiering symboliseert de mysteries die tot op heden voor het menselijk bewustzijn verborgen blijven. We verwijzen hier naar de eerder geschetste hernieuwde interesse in de Wereldmoeder in de jaren twintig van vorige eeuw onder leiding van Annie Besant. Destijds werd een actievere participatie van de Wereldmoeder in het wereldgebeuren voorspeld evenals een versnelde ontsluiering van bepaalde mysteries.

Nu, enige decennia later, mogen we misschien wel vaststellen dat er van de ene kant vele onthullingen zijn gebeurd omtrent mysteries die mensen hebben bezig gehouden (denken we bijvoorbeeld aan de vele wetenschappelijke ontdekkingen rond mens en materie), maar zijn er ook nog steeds een heleboel mysteries waarvan de mens het raadsel vooreerst nog niet onthuld heeft, bijv. hoe komen we op een praktische manier tot wereldvrede. Misschien mogen we de grotere rol van de Wereldmoeder in het wereldgebeuren ook op enige wijze gespiegeld zien in een verstevigde positie van de vrouw in de maatschappij in bepaalde werelddelen, maar ook weer niet overal. Denken we bijv. aan al die vrouwen die zijn doorgeklommen tot op leidinggevende posities in alle gebieden van maatschappelijk leven en die op die wijze de stempel van de vrouwelijke energie in hun actiedomeinen wisten door te drukken. Vrouwelijk wil niet steeds zeggen "zacht en lief", maar dat was de mensheid ook reeds bekend sinds de Oudheid. Daar tegenover kunnen we dan bijv. het aantal baby’s en moeders stellen die sterven tijdens en na de bevalling omwille van de harde omstandigheden waarin zij vaak leven en het ontbreken van elementaire gezondheidszorg. De sluier wordt opgelicht, de Moeder treedt meer naar de voorgrond, zij het uiterst langzaam en niet overal in hetzelfde tempo. Een ander opvallend element zijn de twee aura’s die het silhouet van de Wereldmoeder omgeven, één rondom het hoofd met de zone rond het kruinchakra centraal, de tweede, iets groter, rond het hart en het hartchakra als middelpunt. De Wereldmoeder mag dan wel in sluiers gehuld zijn, de lichtessentie straalt van haar af of liever vanuit haar en dit zowel ter hoogte van het hoofd als ter hoogte van het hart. Nog anders gesteld: in haar werkzaamheid baseert de Wereldmoeder zich zowel op verstand als op mededogen, wellicht in functie van de omstandigheden.

De Wereldmoeder is gezeten op een halfronde, stenen troon op een stel kussens, goed gegrond met aan haar voeten en rond de troon de levensstroom. Haar handen nemen anjali mudra aan, ook wel atmanjali mudra genoemd, de handpose van gebed of het hartszegel.

Op de achtergrond, de zee van diep hemelsblauw dat doortrokken is van een lichtend schijnsel, als een kosmische lichtessentie die overal latent aanwezig is, zien we als sterretjes verspreid de figuurtjes van boddhisattva’s elk omgeven in hun eigen sfeer van lichtessentie, diezelfde essentie die ook uitstraalt vanuit de Wereldmoeder zelf, alsof zij elkaar in hun werking en in aspecten van hun lichtessentie reflecteren.

Onderaan, op de voorgrond van het schilderij, knielen voor haar twee vrouwelijke figuren, één bedoeld vanuit de Oosterse traditie, de tweede bedoeld uit de Westerse traditie, beiden met dezelfde devotie. Of zoals Roerich het zelf verwoordde:

Voor zowel Oost als West, is het beeld van de Grote Moeder de brug naar uiteindelijke vereniging.

Sabine Van Osta is lid van onze loge.