Tao en yoga

Iedereen kent de overdracht van het boeddhisme en zijn meditatietradities van India naar China, onder meer dankzij de nieuwe populariteit van chan/zen, de Chinese resp. Japanse vorm van het Sanskrit woord dhyâna, "meditatie". 

Velen kennen ook de eigen Chinese traditie van energie-oefeningen en meditatie, samengebracht onder de noemer daoïsme. Veel minder bekend is dat er ook een overdracht uit China naar India geweest is, rond de +4de eeuw. 

Vage ideeën over de overeenkomst tussen verschillende lichaamsdelen en verschillende bewustzijnsfuncties komen op vele plaatsen voor, ondermeer bij Plato, in de overleveringen rond de Babylonische Dierenriem (waarvan de twaalf tekens met twaalf afdalende organen van het lichaam overeenkomen), en bekendst van al in het stelsel van de zes cakra's. Het woord cakra betekent "wiel" (verwant met cyclus en, minder zichtbaar, met wiel zelf) en vandaar "energiecentrum". In de minstens 5000 jaar oude yogatraditie, waarin meditatie en adembeheersing een eigen langdurige groei gekend hebben, verschijnt het stelsel van de cakra's, gecenterd rond een drievoudige energie-as langs de ruggengraat, praktisch kant en klaar. Alleen over het aantal cakra's is er heel even aarzeling, maar spoedig kiest men collectief voor "de zes cakra's". Deze worden ingepast in een stelsel van bestaande overeenkomsten, bv. vijf elementen, vijf zinnen, vijf types handeling, plus de geest als coördinator die zintuiglijke indrukken duidt en met gepaste handelingen verbindt. Erdoorheen kan een energie geleid worden, de kundalinî, de "opgerolde (energie)". Zoals ze in de Indiase teksten verschijnen, zijn de cakra's volledig deel van de yogatraditie. 

Toch gelijkt het stelsel iets te goed op het oudere Chinese stelsel van de "kleine hemelse kringloop" (xiaozhoutian) om zonder verband ontstaan te zijn. Dat laatste is geworteld in een breder stelsel van acupunten en energiekanalen, inz. de dumai en renmai (bestuurders- resp. ontvangenismeridiaan), langs resp. tegenover de ruggengraat. Die toepassing van een ouder mensbeeld heeft wel een aanwijsbare voorgeschiedenis en heeft zijn klassieke vorm gekregen tijdens het hoogtij van de "inwendige alchemie” (neidan). 

Samen met kwikzilver, de verhandelde grondstof van de "uitwendige alchemie" (waidan), reisde de leer van de inwendige alchemie van China naar India. Daardoor hebben de Indiase yogatechnieken aangaande de cakra's en de kundalinî een aantal Chinese oefeningen ingevoerd, zoals de "omgekeerde ademhaling", die in het lichaam een opwaartse dynamiek opwekt, het stimuleren van het "borrelende bron"-punt (op de bodem van de voet) en van het "ontmoetingen in het duister"-punt (op het perineum), en het hele idee van op- en neergaan met de aandacht als een belangrijke meditatietechniek. 

Klinkt dat als Chinees? Wel, tijdens de lezing nemen we enkele uren tijd om het allemaal uit te leggen. Het verheldert wat er allemaal verteld wordt over cakra's en kundalini, en verbindt de praktijk met haar ware ontstaansgeschiedenis.

Dr. Koenraad Elst is een oude getrouwe bij Loge Witte Lotus, eerder gaf hij lezingen over:

• Vergelijkende Indo-Europese Mythologie
• De Indo-Europese beschaving: Wat, waar, wanneer?

Dr. Koenraad Elst is een Vlaams wetenschapper uit Antwerpen. In die hoedanigheid schreef hij diverse boeken over India. Elst groeide op in een rooms-katholieke familie en behaalde aan de Katholieke Universiteit Leuven zijn doctoraat.